 Greve katılmayan işçi TİS’den yararlanamaz
TİS imzalayan işyerlerinde sanki İş Kanunu’ymuş gibi uygulanması gereken Toplu İş Sözleşmelerinin (TİS) şekli, yapılma usul ve esasları da önemli şekilde değişiyor… Kanun gereğince grev kararına uymayıp, greve katılmayan işine devam eden işçi grev sonunda imzalanan TİS’den yararlanamaz…
TİS’den işyeri devri ile kurtulmaya son
İşletme toplu iş sözleşmesi kapsamında olan bir işyeri veya işyerinin bir bölümü devredildiğinde, devralan işverenin aynı işkoluna giren işyeri veya işyerlerinde yürürlükte olan bir toplu iş sözleşmesi olup olmadığına bakılmaksızın, devralınan işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinden doğan hak ve borçlar, yeni bir toplu iş sözleşmesi yapılıncaya kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam edecek. İşyerinin katılma ve devri de aynı uygulamaya tabi olacak.
Ayrıca, toplu iş sözleşmesi olmayan bir işyerinin işletme toplu iş sözleşmesi olan bir işyerine dâhil olması durumunda işyeri, işletme toplu iş sözleşmesi kapsamına girer.
-İşçilerin TİS’den yararlanması
TİS’den taraf işçi sendikasının üyeleri yararlanacaklar, TİS’in imzalanması tarihinde taraf sendikaya üye olanlar yürürlük tarihinden, imza tarihinden sonra üye olanlar ise üyeliklerinin taraf işçi sendikasınca işverene bildirildiği tarihten itibaren yararlanacaklar. TİS’in imza tarihi ile yürürlük tarihi arasında iş sözleşmesi sona eren üyeler de iş sözleşmelerinin sona erdiği tarihe kadar toplu iş sözleşmesinden yararlandırılacaklar.
--Üye olmadan dayanışma aidatı ile yararlanma
Eskiden olduğu gibi TİS’in imzası sırasında taraf işçi sendikasına üye bulunmayanlar, sonradan işyerine girip de üye olmayanlar veya imza tarihinde taraf işçi sendikasına üye bulunup da ayrılanlar veya çıkarılanların toplu iş sözleşmesinden yararlanabilmeleri, toplu iş sözleşmesinin tarafı işçi sendikasına dayanışma aidatı ödemelerine bağlı olacak. Dayanışma aidatı için işçi sendikasının onayı aranmayacak. Dayanışma aidatı ödemek suretiyle toplu iş sözleşmesinden yararlanma talep tarihinden geçerli olup, imza tarihinden önceki talepler imza tarihi itibariyle hüküm doğurur. Bu arada, dayanışma aidatı üyelik aidatı miktarı kadardır.
--Kapsam dışı çalışanlar
İşletmenin bütününü yöneten işveren vekilleri, bunların yardımcıları ile işyerinin bütününü yöneten işveren vekilleri ve toplu iş sözleşmesi görüşmelerine işvereni temsilen katılanlar yapılacak toplu iş sözleşmesinden yararlanamazlar.
Eleştiri; halen uygulamada yukarıda sayılanlar dışındaki çalışanların da kapsam dışı tutulduğu görülmektedir. Kapsam dışı tutulmada sadece TİS taraflarının değil, kapsam dışı kalan çalışanların da onayı alınması zorunlu olmalıdır. Mesela, kamuda işveren vekili olamayacak inşaat teknikerleri TİS ile kapsamı dışı tutulduklarından şikayet ediyorlar ki haklılar.
--Greve katılmayan TİS’den yararlanamazlar
TİS bir grev sonunda imzalanmış ise yasa gereğince grev sırasında zorunlu olarak (Makine teçhizatın bakımı ve görevlerde) çalışanlar dışında işyerinde çalışmış olanlar aksine hüküm bulunmadıkça TİS’den yararlanamazlar.
--Teşmil duruyor
Ülkemizde pek sık uygulanmasa da, geçmiş yıllarda basında iki kere uygulanmıştı, Teşmil. Basitçe bir işkolundaki bir sendika ile işverenin yaptığı TİS’i tüm işkoluna Bakanlar Kurulunca tüm işyerlerinde uygulama kararı almasıdır. Geçmiş yıllarda Anadolu Ajansının, gazeteciler sendikası ile yaptığı TİS, tüm basın kuruluşlarında uygulanmak üzere Teşmil edilmişti.
***TİS için barajlar düştü
Halen geçerli, 2822 sayılı Kanun’a göre bir sendikanın ülke barajını sonra da işyeri barajını aşması gerekmektedir. Ülke barajı şu anda yüzde 10 ve işyeri barajı da yüzde 50+1’dir. Yeni yasa özellikle ülke barajını binde 5 olarak düzenlemektedir. Esasen, Bakanlık, DİSK ve Hak-İş ülke barajının sıfır olmasını isterken, Türk-İş binde beş olmasını talep etmiştir.
-Yeni Kanuna göre; Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az binde beşinin üyesi bulunması koşuluyla işçi sendikası, toplu iş sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının kendi üyesi olması şart.
-İşletme barajı yüzde 40 oluyor;Önceki yasada yer almayan yeni bir uygulama daha bu Kanun ile getirilmektedir. Adı da işletme TİS’i ve barajı da yüzde 40. Market, banka gibi birden çok yerde şubesi bulunan işletmeler için işyeri değil tüm işletmedeki işçilerin yüzde 40+1’ini üye yapan işçi sendikası, işletmeyi TİS’e davet edebilecek. Öte yandan, işletmede birden çok sendikanın yüzde kırk veya fazla üyesi olması durumunda en çok üyeye sahip sendika toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili olacak.
***Binde beş yetkisi ocak ve temmuz istatistiklerinde
Bir işkolunda çalışan işçilerin binde beşinin tespitinde Bakanlıkça her yıl Ocak ve Temmuz aylarında yayımlanan istatistikler esas alınacak. Bu istatistiklerde her bir işkolundaki toplam işçi sayısı ile işkollarındaki sendikaların üye sayıları yer alacak. SGK’nın gerçek verileri kullanılacak. Yayımlanan istatistik toplu sözleşme ve diğer işlemler için yeni istatistik yayımlanıncaya kadar geçerli olacak. Yetki belgesi almak üzere başvuran veya yetki belgesi alan işçi sendikasının yetkisini daha sonra yayımlanacak istatistikler etkilemeyecek. Yayımından itibaren onbeş gün içinde itiraz edilmeyen istatistik kesinleşecek.
***Yüzde 40 veya 50 yetkisi
Bir işyerinde yüzde 50+1 veya bir işletmede yüzde 40+1 rakamını yakaladığını düşünen işçi sendikası, TİS yetkisi almak için Bakanlığa başvurarak yetkili olduğunun tespitini isteyecek.
Bakanlık, kayıtlarına göre başvuru tarihi itibariyle işçi sendikasının yetkili olduğunu tespit etmesi halinde başvuruyu, işyeri veya işletmedeki işçi ve üye sayısını, o işkolunda kurulu işçi sendikaları ile taraf olacak işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene altı işgünü içerisinde bildirecek. Yetki koşullarına sahip olunmadığının tespiti halinde bu bilgiler sadece başvuruyu yapan tarafa bildirilecek.
Yetki itirazı
MADDE 43- (1) Kendilerine 43 üncü madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren, taraflardan birinin veya her ikisinin yetkili olmadıkları veya kendisinin çoğunluğu bulunduğu yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ tarihinden itibaren altı işgünü içinde yetkili mahkemeye yapabilir. İtiraz, karar kesinleşinceye kadar yetki işlemlerini durduruyor.
Eleştiri; Tıpkı, işkolu itirazlarında olduğu gibi yetki itirazları da binlerce çalışanı yıllarca TİS’siz bırakabilmektedir. Bu sebeple, nasıl işkolu itirazları TİS görüşmelerini durdurmuyorsa, yetki itirazları da durdurmamalıydı.
Kaynak:Ali Tezel
|
